De afgelopen jaren zijn er in onze regio, en ook landelijk, veel ontwikkelingen in gang gezet om het jeugdhulplandschap te verstevigen. De verschillende regionale initiatieven samen vallen onder de algemene noemer: het Langjarig perspectief transformatie jeugdhulplandschap jeugdregio Groningen. Het belangrijkste doel van het Langjarig perspectief (LP) is om alle programma’s en projecten voor de jeugdhulp goed op elkaar aan te laten sluiten. Het gaat hierbij om de toegang tot hulp, de basishulp jeugd en gezin, de aanvullende hulp, de Hoogspecialistische jeugdhulp en de overige (schaarse) voorzieningen die landelijk worden ingekocht. Daarnaast omvat het LP de transformatieopgaven uit de regiovisie, de landelijke Hervormingsagenda Jeugd en het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming.
Met deze nieuwsbrief informeren wij u over de volgende onderwerpen:
1. Aanvullende hulp en basishulp
2. Hoogspecialistische jeugdhulp (HSJ)
3. Afbouw gesloten jeugdhulp
1. Aanvullende hulp en basishulp jeugd en gezin
We werken vanuit de visie: ‘voor het kind, vanuit het gezin’. Hulp is direct, eenvoudig en goed bereikbaar voor kinderen en gezinnen. We geven de hulp in samenhang met de leefwereld, gezin en onderwijs vorm.
De basishulp en aanvullende hulp worden op dit moment gezamenlijk regionaal ingekocht via een Open House- procedure. Sommige aanbieders leveren één dienst, veel bieden ook meerdere jeugdhulpproducten. Daarmee is een versnipperd landschap ontstaan: veel aanbieders verspreid over allerlei gemeenten. Ook moet hulp eenvoudiger en beter bereikbaar worden. De huidige manier van organiseren draagt hier op dit moment niet voldoende aan bij.
Daarom richten we ons – in lijn met de Hervormingsagenda – op het verder versterken van lokale teams die zich inzetten voor het organiseren van hulp op de leefgebieden (zoals wonen, werk en onderwijs) en het versterken van de verbinding met de sociale basis. Dat doen we onder meer door de basishulp en aanvullende hulp dicht bij huis te organiseren met een beperkter aantal aanbieders.
Wat valt onder basishulp en wat onder aanvullende hulp?
Over wat onder de basishulp en de aanvullende hulp valt en hoe we beide willen inrichten, zijn regionaal afspraken gemaakt. Ook de nieuwe Jeugdwet gaat richtlijnen stellen waar de jeugdteams aan moeten voldoen.
Basishulp is er voor laagdrempelige ondersteuning, zoals advies en consultatie bij opvoed- en opgroeiproblemen. Zo nodig kan er extra hulp op aangevuld worden. De basishulp wordt per gemeente georganiseerd en werkt gezinsgericht en contextgebonden. Deze hulp wordt in het lokale team/ de toegang jeugd georganiseerd (of er dicht tegenaan). De inzet is om deze hulp zonder indicatie beschikbaar te maken.
Aanvullende hulp is er voor complexere opvoed- en opgroeivragen. Het gaat hierbij om snel inzetbare, specialistische ondersteuning dicht bij huis voor jeugdigen en gezinnen en directe laagdrempelige en aanvullende specialistische expertise van collega’s voor de professionals in het vak. Zoals:
- Hulp bij ingewikkelde, vaak meervoudige, opvoed- en opgroeivragen;
- Hulp bij mentale problemen en gedragsuitdagingen zoals alcohol- of gameverslaving,
overmatige stress/ruzies, zorgen maken en sociale isolatie; - Ondersteuning van kinderen bij ingewikkelde, langdurige en escalerende scheidingen;
- Hulp in samenhang met de daginvulling, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van complexe
problemen met opvoeden, onderwijs of mentale gezondheid; - Hulp om terugval te voorkomen en/of om de vooruitgang te waarborgen, door flexibele en
snelle inzet.
De aanvullende hulp wordt straks als een schil om de basishulp heen georganiseerd, zodat het lokale team snel en eenvoudig aanvullende hulp kan inzetten. Ook biedt dit professionals van de lokale teams en uit de basishulp, de mogelijkheid om expertise toe te voegen bij het maken van de brede analyse aan het begin van en tijdens een ondersteuningstraject.
Verkennergemeenten Veendam en Groningen
Een aantal gemeenten heeft in de ontwikkeling van basishulp de afgelopen jaren zelf al stappen gezet, zoals de gemeente Veendam (JEP), gemeente Groningen (Basis jeugdhulp bij WIJ) en gemeente Oldambt (algemene voorziening bij de lokale welzijnsorganisatie).
Nu zetten we als 10 Groninger gemeenten samen de volgende stappen, door de basishulp en de aanvullende hulp nieuw te organiseren en te contracteren. De wethouders jeugd in onze jeugdregio maakten 26 september jl. een keuze over een voorlopige inrichting (zie hierboven).
Inkoop en organisatie basishulp en aanvullende hulp jeugd en gezin
Het is de bedoeling dat gemeenten de basishulp jeugd en gezin zélf inkopen. Regionaal maken we afspraken over hoe, wat en wanneer, zodat de processen voor de aanbieders en gemeenten beheersbaar zijn. Daarnaast is het belangrijk dat aanvullende hulp goed aansluit op de basishulp. De basishulp moet daarom in iedere gemeente aan een bepaalde standaard voldoen en rekening houdend met lokale kleur. In alle gemeenten moet de basishulp eerst georganiseerd zijn, vóórdat de inkoop van aanvullende hulp van start kan gaan.
De aanvullende hulp wordt door de RIGG vervolgens regionaal ingekocht aan de hand van één inkooptraject met drie subregionale percelen. De precieze indeling van deze subregio’s (oost, midden en west) staat op dit moment nog niet vast.
Gemeente Groningen start daarnaast met pilots om inzichten te verzamelen zodat de inkoop van aanvullende hulp straks gedegen van start kan gaan. Daarnaast gebruiken we ook de geleerde lessen van de gemeente Veendam.
We hebben als Groninger gemeenten voor deze vorm van organiseren en inkoop gekozen om zo goed mogelijk bij de lokale inrichting van gemeenten aan te sluiten en tegelijkertijd meer uniformiteit en overzicht aan te brengen in het totale zorglandschap.
Wat gaat er de komende periode gebeuren?
De eerste lijnen van de transformatie zijn hiermee uitgezet, vanaf oktober 2025 werken we de volgende stappen verder uit. Hoe dit vervolgproces er precies uit gaat zien is nog niet helder, daar denken we nu over na. Om daar goede keuzes in te maken, gaan we in ieder geval verdiepende analyses maken. Op deze manier willen we zicht krijgen op (mogelijke) gevolgen en risico’s van deze transformatie, zodat we hier tijdig op in kunnen spelen. Deze analyses maken we
op basis van de data en gesprekken met onze netwerkpartners jeugd en landelijke experts. Wij komen bij u terug over hoe en wanneer wij de gesprekken met de netwerkpartners gaan organiseren.
De gemeente Groningen start daarnaast zoals aangegeven met het ontwikkelen van de eerdergenoemde pilots voor aanvullende hulp jeugd en gezin.
Met de Groninger gemeenten is de afspraak gemaakt dat zij vóór 2028 de basishulp jeugd en gezin ingekocht en geïmplementeerd hebben. De aanvullende hulp volgt in de periode tussen 2028 en 2030. Juist omdat het doel is beide onderdelen goed op elkaar aan te laten sluiten, is het essentieel dat het traject basishulp afgerond is vóórdat aanvullende hulp ingekocht wordt.
In november wordt er weer een regionale bijeenkomst georganiseerd voor alle netwerkpartners jeugd waarbij we dieper ingaan op de ontwikkelingen en processen rondom basishulp en aanvullende hulp jeugd en gezin. U ontvangt hiervoor tijdig een uitnodiging. We vragen daarnaast ook onze netwerkpartners uit de Klankbordadviesgroep en het Regionaal Bestuurlijk Platform om input.
2. Hoogspecialistische jeugdhulp (HSJ)
Ook binnen het programma HSJ zijn de afgelopen maanden forse stappen gezet. Eén van de belangrijkste opgaven binnen dit programma, is het voorkomen van uithuisplaatsingen. De inzet van intensieve ambulante systeeminterventies (IAS) gaat hier een belangrijke rol bij spelen. De RIGG heeft de afgelopen maanden gesprekken gevoerd met een selecte groep aanbieders (Het Leger des Heils, Elker en Accare) over de gecoördineerde inzet van deze interventies. Daarnaast is er gewerkt aan de inkoopdocumenten voor de in te richten netwerksamenwerking HSJ en de transformatie en inkoop van de overige onderdelen binnen de HSJ (https://www.rigg.nl/samen-
voor-loex).
De concrete invulling hiervan willen we in dialoog en partnerschap met nog te selecteren aanbieders vormgeven. Deze selectie vindt plaats op basis van de inkoopprocedure HSJ die in het najaar gepubliceerd zal worden. De belangrijkste verschuiving moet zijn naar nauwere samenwerking tussen de partijen die rond de jeugdige en het gezin staan. Vertrouwen in elkaar is daarvoor een belangrijke voorwaarde. Wij verwachten dat aanbieders hierover ook met elkaar in overleg gaan en elkaar als samenwerkingspartner opzoeken. De Groninger gemeenten kiezen voor een Europese aanbesteding, waarin een goede dialoog tussen opdrachtgever en aanbieders mogelijk is. Dit biedt transparantie en gelijke kansen voor alle betrokken partijen.
3. Afbouw gesloten jeugdhulp
De laatste ontwikkelingen die we graag met u willen delen, gaan over gesloten jeugdhulp (JeugdzorgPlus). Zoals bekend moet JeugdzorgPlus in 2030 afgebouwd zijn naar nul plekken. In de regio Groningen zijn we daar inmiddels al ver mee. Samen met de jeugdhulpregio’s Friesland en Drenthe is hiervoor een Bovenregionaal transformatieplan opgesteld. Daarin staat beschreven hoe we de aankomende jaren de huidige JeugdzorgPlus nog verder afbouwen (in onze regio zijn er vanaf medio 2027 geen JeugdzorgPlus-plekken meer in de huidige vorm). Ook staat in dit plan hoe we de ombouw naar kleinschalige plekken waar de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen mogelijk is realiseren. Daarnaast doen we onderzoek naar alternatieve woonvoorzieningen om jeugdhulp met de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen te voorkomen of te verkorten.
Dit vraagt van ons allemaal een andere kijk op het gedrag van de jeugdigen die we ondersteunen én om een gedragsverandering in de hele keten. Onder andere om de hulpvragen beter te beantwoorden, maar ook breder: ons denken over veiligheid te veranderen en problemen te voorkomen door tijdig de juiste hulp te bieden. Het verdwijnen van de huidige JeugdzorgPlus betekent immers niet dat de problemen of hulpvragen van deze jeugdigen verdwijnen.
Om dit op te vangen, zetten we tijdens een hulptraject in een eerder stadium passende IAS in. We versterken opvoedvaardigheden van ouders, stellen onvoorwaardelijk wonen centraal en bieden – op basis van een gedeelde verklarende analyse – de meest passende hulp, ondersteuning en onderwijs. Met andere woorden: we hebben de focus op de BIG Five (support, wonen, school & werk, inkomen, welzijn).
Deze beweging vraagt veel van alle betrokkenen en dit kunnen we alleen samen realiseren. Op basis van het eerdergenoemde transformatieplan gaan we hier de aankomende jaren mee aan de slag.
Ter afsluiting
Met alle nieuwe ontwikkelingen zijn we in een nieuwe fase aangekomen van de transformatie en doorontwikkeling van de jeugdhulp in onze regio. Samen hebben we al veel tot stand gebracht. Tegelijkertijd moet er nog veel gebeuren. Wij begrijpen dat deze ontwikkelingen voor u als aanbieder mogelijk onzekerheid kunnen meebrengen voor de toekomst. Wij waarderen uw inzet en roepen u vooral op om proactief met ons mee te denken over hoe we de beschikbaarheid, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de jeugdhulp kunnen verbeteren binnen de hierboven geschetste ontwikkelingen.
Ons doel blijft om gezamenlijk de juiste en meest passende hulp en ondersteuning voor onze kinderen en gezinnen te organiseren en met elkaar een robuuste jeugdhulpregio te vormen. Met kwalitatief goede, laagdrempelige zorg, dicht bij huis en vanuit de visie: voor het kind, vanuit het
gezin.
Vragen of opmerkingen
Heeft u vragen of opmerkingen? Mail dan via rigg.secretariaat@groningen.nl met:
• Andrea Bergsma, programmamanager HSJ en/of
• Marloes Edelenbos, adviseur RIGG afbouw gesloten jeugdhulp 3Noord en/of
• Heidi Bolt, programmamanager Langjarig perspectief transformatie Jeugdhulp.